GENERAL KNOWLEDGE

Indian Rivers




In India, the rivers can be divided into two main groups:


1. Himalayan Rivers


2. Peninsular Rivers


Himalayan Rivers of India


* In this three major river systems are there:


The Indus System

• It has a total length of 2880 km (709 km in India). Rises in Tibet (China) near Mansarovar Lake.
• In Jammu and Kashmir, its Himalayan tributaries are: Zanskar, Dras, Gartang, Shyok, Shigar, Nubra, Gilgit, etc.
• Its most important tributaries, which join Indus at various places, are: Jhelum (725 km), Chenab (1800 km), Ravi (720 km), Beas (470 km) & Sutlej (1050 km).
• Sources: Jhelum from Verinag (SE Kashmir), Chenab from Bara Lacha Pass (Lahaul-Spiti, H.R), Ravi from Kullu Hills near Rohtang Pass in H. R, Beas from a place near Rohtang Pass in H.E and Satluj from Mansarovar - Rakas lakes in W. Tibet.
• In Nari Khorsan province of Tibet, Satluj has created an extraordinary canyon, comparable to the Grand Canyon of Colorado (US).
• According to the Indus Water Treaty signed between India and Pakistan in 1960, India can utilize only 20% of the total discharge of Indus, Jhelum and Chenab.

The Ganga System

• It is 2525 km long of which 1450 km is in Uttarakhand and UP, 445 km in Bihar and 520 km in West Bengal.
• The Ganga, the head stream is constituted of two main rivers - Bhagirthi and Alaknanda, which combine at Devprayag to form Ganga.
• Before Alaknanda meets Bhagirthi at Devprayag, Mandakini meets Alaknanda at Rudraprayag.
• Sources: Bhagirthi from Gaumukh, Alaknanda from Badrinath, Mandakini from Kedarnath (all from Uttarakhand).
• Yamuna (1375 km) is its most important tributary (on right bank). It rises at the Yamunotri glacier in Uttarakhand. It runs parallel to Ganga for 800km and joins it at Allahabad. Important tributaries of Yamuna are Chambal (1050 km), Sind, Betwa (480 km) and Ken (all from south).
• Apart from Yamuna, other tributaries of Ganga are Ghaghra (1080 km), Son (780 km), Gandak (425 km), Kosi (730 km), Gomti (805 km), Damodar (541 km). Kosi is infamous as 'Sorrow of Bihar', while Damodar gets the name 'Sorrow of Bengal' as these cause floods in these regions.
• Hooghli is a distributory of Ganga flowing through Kolkata.

The Brahmaputra system




It has a total length of 2900 km. It rises in Tibet (from Chemayungdung glacier), where it is called Tsangpo, and enters the Indian territory (in Arunachal Pradesh) under the name Dihang.




Important Tributaries: Subansiri, Kameng, Dhansiri, Manas, Teesta.




In Bangladesh, Brahmaputra is known by the name of Jamuna while Ganga gets the name Padma. Their combined stream is known as Padma only. Meghna is the most important distributory before it enters the Bay of Bengal.




The combined stream of Ganga and Brahmaputra forms the biggest delta in the world, the Sundarbans, covering an area of 58,752 sq. km. Its major part is in Bangladesh.




On Brahmaputra is the river island, Majuli in Assam, the biggest river island in the world.




Brahmaputra, or the Red River, is navigable for a distance of 1384 km up to Dibrugarh and serves as an excellent inland water transport route.


Rivers of the Peninsula in India


*
Different from the Himalayan rivers because they are seasonable in their flow (while Himalayan rivers are perennial).


*
They can be divided into two groups:


A. East Flowing Rivers of India (or Delta forming rivers)


*
Mahanadi River (858 km): Rises in Raipur distt. in Chhatisgarh. Main tributaries: lb, Seonath, Hasdo, Mand, Jonk, Tel, etc.


*
Godavari River (1465 km): Also called Vriddha Ganga or Dakshina Ganga. It is the longest peninsular river. Rises in Nasik. Main tributaries: Manjra, Penganga, Wardha, Indravati, Wainganga, Sabari, etc.


*
Krishna River (1327 km): Rises in Western Ghats near Mahabaleshwar. Main tributaries: Koyna, Dudhganga, Panchganga, Malprabha, Ghatprabha, Bhima, Tungabhadra, Musi, etc.


*
Cauvery River (805 km): It is the largest peninsular river (maximum amount of water). Infact, it is the only peninsular river which flows almost throughout the year. Known as the 'Ganga of the South'. It rises from the Brahmagir range of Western Ghats. Main tributaries: Hemavati, Lokpawni, Shimsa. It is less seasonal than others as its upper catchment area receives rainfall during summer by the S.W monsoon and the lower catchment area during winter season by the retreating N.E. monsoon. Its 90% - 95% irrigation and power production potential is already being harnessed.


*
Swarnarekha River (395 km) and Brahmani (705 km): Rises from Ranchi Plateau.


B. West Flowing Rivers in India


*
Narmada River (1057 km): Has only l/10th part in Gujarat. Rises in Amarkantak Plateau and flows into Gulf of Khambat. It forms the famous Dhuan Dhar Falls near Jabalpur. Main tributaries: Hiran, Burhner, Banjar, Shar, Shakkar, Tawa, etc.


*
Tapti River (724 km): Rises from Betul distt in MR Also known as twin or handmaid of Narmada. Main tributaries: Purna, Betul, Arunavati, Ganjal, etc.


*
Sabarmati River (416 km): Rises from Aravallis in Rajasthan.


*
Mahi River (560 km): Rises from Vindhyas in MR


*
Luni River (450 km): Rises from Aravallis. Also called Salt River. It is finally lost in the marshy grounds at the head of the Rann of Kuchchh.


*
Sharavati is a west flowing river of the Sahyadris. It forms the famous Jog or Gersoppa or Mahatma Gandhi Falls (289 m), which is the highest waterfall in India.


Inland Drainage


Some rivers of India are not able to reach the sea and constitute inland drainage. Ghaggar (494 km) is the most important of such drainage.


It is a seasonal stream which rises on the lower slopes of the Himalayas and gets lost in the dry sands of Rajasthan near Hanumangarh. It is considered the old Saraswati of the Vedic times.


Note:


*
The largest man-made lake in India is Indira Sagar Lake, which is the reservoir of Sardar Sarovar Project, Onkareshwar Project and Maheshwar Project in Gujarat-MP.


* Chilka Lake (Orissa) is the largest brackish water lake of India. Otherwise also, it is the largest lake of India.


* Wular Lake (J & K) is the largest fresh water lake of India. Dul Lake is also there in J & K.


* From Sambhar and Didwana Lake (Rajasthan), salt is produced.


* Other important lakes are Vembanad in Kerala and Kolleru & Pulicat in AP.


* The three important Gulfs in the Indian Territory are:


1. Gulf of Kuchch (west of Gujarat): Region with highest potential of tidal energy generation


2. Gulf of Cambay or Gulf of Khambat (Gujarat): Narmada, Tapti, Mahi and Sabarmati drain into it.


3. Gulf of Mannar (south east of Tamil Nadu): Asia's first marine biosphere reserve.

Indian Physiography Physiographically, India can be divided into 3 units: Mountains in the North Plains in the Northern India & the Coast Plateau region of the South To these can be added the fourth, namely, the coasts and islands Mountains of India The Himalayas in India Means 'Abode of Snow'. They are one of the youngest fold mountain ranges in the world and comprise mainly sedimentary rocks.

They stretch from the Indus River in the west to the Brahmaputra River in the east. Total length is about 5000 km. The width of the Himalayas varies from 500 km in Kashmir to 200 km in Arunachal Pradesh. Their average height is 2000m. The Eastern Himalayas-made up of Patkai Hills, Naga Hills, Mizo Hills and the Garo, Khasi and Jaintia Hills-are also known as Purvanchal. The Pamir, popularly known as the Roof of the World, is the connecting link between the Himalayas and the high ranges of Central Asia. Can be divided into 3 parallel or longitudinal zones, each with separate features. The Great Himalayas or The Himadri Average elevation extends upto 6000m & some of the world's highest peaks are here Mt Everest (or Sagarmatha or Chomo Langma) 8850 m (in Nepal) Mt Kanchenjunqa 8598 m (in India) Mt Makalu 8481 m (in Nepal) Mt Dhaulaqiri 81 72 m (in Nepal) Mt Cho Oyu 8153m (in Nepal) Mt Nanga Parbat 8126m (in India) Mt Annapurna 8078 m (in Nepal) Mt Nando Devi 7817 m (in India) There are few passes and almost all of them have a height above 4,500 m. they include Shipki La and Bara Lapcha La in Himachal Pradesh, Burzil and Zozi La in Kashmir, Niti, Lipulekh and Thag La in Uttarankhand, and Jelep La and Nathu La in Sikkim. Lesser Himalayas or The Himachal Average height of mountains is 3700-4500 m. Mountains and valleys are disposed in all direction (mountains rising to 5000 m and the valleys touching 1000 m). Its important ranges are: Dhauladhar, Pir Panjal, Nag Tibba, Mussoorie. Important hill resorts are: Shimla, Chhail, Ranikhet, Chakrata, Mussoorie, Nainital, Almora, Darjeeling. Outer Himalayas or The Shiwaliks Lowest range (average elevation is 900-1200 m). Forms the foothills and lies between the Lesser Himalayas and the plains. It is the newest range. Trans-Himalayan Zone This range lies to the north of the Great Himalayas. It has some important ranges like Karakoram, Laddakh, Zanskar, etc. the highest peak in this region is K2 or Godwin Austin (8611m, in Pak occupied Kashmir). Other high peaks are Hidden Peak (8068 m), Broad Peak (8047 m) and Gasherbrum II (8035 m). The longest glacier is Siachin in the Nubra valley, which is more than 72 km long (biggest glacier in the world). Biafo, Baltaro, Batura, Hispar are the other important glaciers in this region. This area is the largest snow-field outside the Polar Regions. Peninsular Mountains While the Himalayas are Fold Mountains, they are not. The Aravalli Mountains (Rajasthan): World's oldest. Guru Shikhar is the highest peak on which Mount Abu (1,722 m) is situated. The Vindhya Mountains The Satpura Mountains (highest point at Dhupgarh [1,350 m] near Pachmarhi) The Western Ghats or Sahyadris: Average height 1200mtrs, 1600km long. Its southern part is separated from the main Sahyadri range by Palghat Gap (link between Tamil Nadu & Kerala). Other passes are Thalghat (connects Nasik to Mumbai) and Bhorghat (connects Pune to Mumbai). The Eastern Ghats (Highest peak: Mahendra Giri (1501 m)). The Nilgiris or The Blue Mountains: Meeting place of the Western and the Eastern Ghats. Two highest peaks are Dodda Betta and Makurti. The highest peak of Peninsular India is Anaimudi (2695 m) in Anaimalai Hills. Cardamom hills or Ealaimalai is the southernmost mountain range of India. Facts about position of states UP borders the maximum number of States-8 (Uttarakhand, HP, Haryana, Rajasthan, MP, Chhattisgarh, Jharkhand, Bihar). After UP is Assam, which touches the border of 7 States. Tropic of Cancer passes through 8 States: Gujarat, Rajasthan, MP, Chhattisgarh, Jharkhand, WB, Tripuro, Mizoram. Indian Standard Meridian passes through 5 States: UP, MP, Chhattisgarh, Orissa, AP. 9 States form the coast of India. They are: Gujarat, Maharashtra, Goa, Karnataka, Kerala, Tamil Nadu. Andhra Pradesh, Orissa and West Bengal. 2 Union Territories, viz. Daman & Diu and Pondicherry are also on the coast. The Union Territories of Andaman and Nicobar Islands and Lakshadweep are made up of islands only. The Plains of India To the south of the Himalayas and to the north of the Peninsula lies the great plains of North India. They are formed by the depositional works of three major river systems, Indus, Ganga and Brahmaputra. The vast plains of north India are alluvial in nature and the westernmost portion is occupied by the Thar Desert. The thickness of the alluvium is maximum in the Ganga plains and minimum in the Western Plains. In the Kerala plains are the backwaters or 'Kayak', which are the shallow lagoons or inlets of the sea, lying parallel to the coastline. The largest among these is the Vembanad Lake. The plains consist of four divisions: Bhabar: Along the foothills of Shiwaliks. Highly porous Tarai: Re-emergence of streams. Zone of excessive dampness Bhangar: Older alluvium of the plains. Studded with calcareous formations called 'kankar' Khadar: New alluvium and forms the flood plains along the river banks. Peninsular Plateau of India Spreads south of the Indo-Gangetic plains flanked by sea on three sides. This plateau is shaped like a triangle with its base in the north. The Eastern Ghats and the Western Ghats constitute its eastern and western boundaries, respectively. Narmada, which flows through a rift valley, divides the region into two parts: The Malwa Plateau in the north & the Deccan Plateau in the south. Most of the rocks are of the igneous type. Vindhya Plateau is situated south of Malwa plateau. Chhota Nagpur Plateau lies to the west of Bengal basin, the largest and most typical part of which is the Ranchi plateau. The Deccan Plateau is the largest plateau in India. It is made up of lava flows in the Cretaceous-Eocene era through the fissure eruptions. Islands of India Total coastline of India: 7516 km. Longest coastline: Gujarat (Second longest is of Andhra Pradesh). Indian territorial limits include 248 islands: The Andaman and Nicobar Group Andamans is a group of 204 islands of which the largest is Middle Andaman. The Andamans are believed to be extensions of mountains system in the N.E. part of the country. Saddle Peak (737 m) in N.Andaman is the highest peak. The Nicobars is a group of 19 islands of which the largest is Great Nicobar. Most of them are volcanic in nature. Great Nicobar is the southernmost island and is only 147 km away from Sumatra island of Indonesia. Volcanic Islands: Barren and Narcondam Islands. Barren is in the process of eruption these days after lying dormant for 200 years. The Arabian Sea Group All the islands in the Arabian Sea (Total 25) are coral islands and are surrounded by Fringing Reefs (North: Lakshadweep, South: Minicoy). Note: Ten Degree Channel separates Andamans from Nicobars (Little Andaman from Car Nicobar) Duncan Passage lies between South Andaman and Little Andaman. Nine Degree Channel separates Kavaratti from Minicoy Island. Eight Degree Channel separates Minicoy Island (India) from Maldives. గాలి ఎందుకు కనిపించదు? ఈ ప్రశ్నకి ఓ యూకేజీ పిల్లవాడికి అర్థమయ్యేలా సమాధానం చెప్పాలి. మామూలుగా చిన్న పిల్లలు ఇలాంటివి ఏవైనా అడిగినప్పుడు, ముఖ్యంగా సైన్స్ కి సంబంధించిన విషయాలైతే, పెద్దవాళ్లు పిల్లలకి ఏవో చిత్రవిచిత్రమైన వివరణలు ఇస్తుంటారు. అవి అర్థం కాక మెల్లగా పిల్లలు అడగడమే మానేస్తారు. అలా కాకుండా చిన్న చిన్న ప్రయోగాలు చేసి చూపిస్తే, ఇక వివరణల అవసరం పెద్దగా ఉండదు. ఎదుట కనిపించేది చూసి పిల్లలకే స్వయంగా నమ్మకం కుదురుతుంది. అందుకు వరుసగా కొన్ని ప్రయోగాలు ఇస్తున్నాను. 1. గాలి ఎందుకు కనిపించదో చెప్పే ముందు అసలు ఏ వస్తువు అయినా ఎందుకు, ఎప్పుడు కనిపిస్తుందో చెప్పుకురావాలి. ఈ విషయాన్ని వివరించడానికి ముందుగా రెండు విషయాలు చెప్పాలి. 1.1 ఒక వస్తువు నుండి కాంతి వెలువడి మన కంట్లో పడ్డప్పుడు ఆ వస్తువు మనకి కనిపిస్తుంది. ఆ వస్తువు నుండి కాంతి రాకపోతే అది మనకి కనిపించదు. దీన్ని నిరూపించడానికి ఈ ఉదాహరణ చెప్పొచ్చు. చీకటి గదిలో బల్బు ఎక్కడ ఉందో కనిపించదు. కాని స్విచ్ వెయ్యగానే బల్బు మెరిసి కనిపిస్తుంది. 1.2. లేదా ఒక వస్తువు మీద కాంతి పడి, అక్కడి నుండి వెనక్కు తుళ్లి మన కంట్లో పడ్డప్పుడు ఆ వస్తువు మనకి కనిపిస్తుంది. దీన్ని నిరూపించడానికి మరో ప్రయోగం. ఈ సారి చీకటి గదిలో టార్చి లైటు కాంతిని ఒక వస్తువు మీద వెయ్యండి. టార్చి కాంతి మీద పడ్డ వస్తువే స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది, కాని అల్లంత దూరంలో ఉన్న వస్తువు మాత్రం సరిగ్గా కనిపించదు. అయితే వస్తువు మీద పడ్డ కాంతి అక్కడి నుండి వెనక్కు తుళ్ళి మన కంట్లో పడుతోందని ఏంటి నమ్మకం? అని పిల్లవాడు అడగొచ్చు. 2. దీనికి మరో ప్రయోగం చెయ్యొచ్చు. ఈ ప్రయోగం చెయ్యడానికి ఓ లేజర్ పాయింటర్, ఓ పారదర్శకమైన (transparent) ప్లాస్టిక్ డబ్బా (tupperware లాంటిది), కొంచెం కుంకుమ, నీరు, ఓ చిన్న అద్దం కావాలి. డబ్బాలో నీరు పోయ్యాలి. అప్పుడు లేజర్ పాయింటర్ ఆన్ చేసి దాని కాంతి డబ్బాలోని నీట్లోంచి పోయేట్టుగా గురి పెట్టాలి. ఇప్పుడు కాంతి ఎలా పోతోందో కనిపిస్తోందా అని అడగాలి. కనిపించడం లేదంటాడు పిల్లవాడు. ఇప్పుడు నీట్లో కొంచెం కుంకుమ కలపాలి. నీరు ఎర్రబారుతుంది. ఈ సారి మళ్లీ లేజర్ కాంతిని ప్రసరించాలి. ఈ సారి ఎర్రని నీట్లోంచి లేజర్ కాంతి ఓ ఎర్రని కాంతి రేఖలా కనిపిస్తుంది. (అంత వరకు కనిపించకుండా తప్పించుకు తిరుగుతున్న దొంగ మీద ఓ ముసుగేసి పట్టుకున్నామన్నమాట! ) ఈ కుంకుమ నీటి డబ్బాలో కాంతికి సంబంధించిన ఎన్నో విషయాలు ప్రదర్శించొచ్చు. 2.1 ఉదాహరణకి ఓ వస్తువు మీద పడి కాంతి ఎలా వెనక్కు వచ్చేదీ చూపించడానికి, ఇప్పుడు ఆ డబ్బాలో నిటారుగా, ఒక పక్క గోడకి ఆనుకునేలా, ఓ అద్దాన్ని ఉంచాలి. ఈ సారి కూడా లేజర్ కాంతి నీట్లోంచి పోతూ ఆ అద్దం మీద పడేలా ప్రసరించాలి. ఈ సారి రెండు కాంతి రేఖలు కనిపిస్తాయి. ఒకటి లేజర్ పాయింటర్ నుండి బయలుదేరి, అద్దం వరకు పోతుంది, ఆ రేఖ అద్దాన్ని తాకాక, అక్కణ్ణుంచి మరో రేఖ బయలుదేరి వెనక్కు వస్తుంది. అలా ఒక వస్తువు మీద పడి కాంతి వెనక్కు ఎలా వస్తుందో ప్రదర్శించొచ్చు. 2.2 ఈ సారి అద్దం బదులు, ఓ చిన్న గాజు పలకని పెట్టాలి. అప్పుడు లేజర్ పుంజం (beam) వెనక్కు రాకుండా నేరుగా ముందుకు పోతుంది. ( ఈ ప్రయోగాలలో లేజర్ కాంతి సూటిగా కంట్లో పడకుండా జాగ్రత్త పడాలి.) ఇప్పుడు గాలి ఎందుకు కనిపించదు అన్న ప్రశ్నకి వద్దాం. గాల్లో అణువులు ఉంటాయని, అవి చాలా చిన్నవని, చాలా దూర దూరంగా ఉంటాయని చెప్పాలి. అందుకని గాలి మీద పడ్డ కాంతిలో ఎక్కువ భాగం వెనక్కి తిరిగి రాదు. కనుక గాలి అదృశ్యంగా ఉండిపోతుంది. అదే ఆ అణువులు మరింత పెద్దవయ్యుంటే గాలి కూడా కనిపించేది అని చెప్పాలి. లేదా గాల్లో కలిసిపోతూ, గాలితో పాటు కదిలేట్టుగా పెద్ద పెద్ద రేణువులని కలిపితే, వాటి సహాయంతో గాలి కూడా కనిపించేలా చెయ్యొచ్చు. దాన్ని నిరూపించడానికి ఈ చిన్న ప్రయోగం చెయ్యొచ్చు. ౩. దీనికి ఓ టార్చి, ఓ అగర్బత్తి కావాలి. మళ్లీ చీకటి గదిలో ఓ టార్చి లైట్ ఆన్ చేసి పట్టుకోవాలి. కాంతి ప్రసారం అయ్యే మార్గంలో ఉండే గాలి కనిపించదు. ఇప్పుడు అగర్బత్తి వెలిగించి, దాని పొగ కాంతి బాటలోకి ప్రవేశించేట్టుగా, కాంతి బాట కిందుగా అగర్బత్తిని పట్టుకోవాలి. అప్పుడు పొగ మెరుస్తూ కనిపిస్తుంది. అంటే అక్కడ గాలి ఉందన్నమాట. పొగలో ఉండే రేణువులు పెద్దగా ఉంటాయని, గాలి అణువుల కన్నా ఇవి చాలా పెద్దవి కనుకనే వాటి మీద పడ్డ కాంతి వెనక్కు తుళ్ళి (పరావర్తనం చెంది) మనకి కనిపిస్తుందని చెప్పాలి. ఈ పద్ధతిలో పొగని ఉపయోగించి అదృశ్యంగా ఉన్న గాలిని ప్రదర్శించగలిగాం. 3.1 అయితే పై ప్రయోగంలో మనం చూసింది నిశ్చలంగా ఉన్న గాలిని. ఈ సారి కదిలే కాలిని కూడా చూద్దాం. ఈ సారి పైకి వస్తున్న అగర్బత్తి పొగ మీదుగా నెమ్మదిగా ఊదాలి. మనం గాలి ఊదిన దిశలోనే పొగకూడా కదుల్తూ, మెరుస్తూ కనిపిస్తుంది. వివిధ దిశలలో ఊది, పొగ కూడా మనం ఉదిన దిశలోనే కదులుతోందని చూపించాలి. ఆ విధంగా పొగ ఉపయోగించి కనిపించని గాలి, కనిపించేలా చెయ్యొచ్చు. దాని కదలికలని కూడా ప్రదర్శించొచ్చు. ఇవన్నీ అర్థమయ్యాక పిల్లవాడికి మరి కొన్ని ప్రశ్నలు తట్టవచ్చు. నీరు ఎందుకు పారదర్శకంగా (transparent) ఉంటుంది? గాజులాంటి ఘన వస్తువులు కూడా కొన్ని ఎందుకు పారదర్శకంగా ఉంటాయి? కొన్ని వస్తువులు కాస్త పారదర్శకంగానే ఉన్నా ఏదో రంగులో కనిపిస్తాయి ...పియర్స్ సబ్బులా... కాని ఈ ప్రశ్నలకి సమాధానాలు కావాలంటే యూ.కే.జీ స్థాయి నుండి కొంచెం దూరం పోవలసి ఉంటుంది. ఆ సంగతులు మరో సారి...